Sosyal Hizmetler, Çocuk Esirgeme Kurumu ile İşbirliğimiz
2004 yılında Başbakanlık tarafından gerçekleştirilen Sosyal Hizmetler Şurası’nda açıklanan bilgilere göre, Türkiye’de kimsesiz veya ailesi parçalanmış yaklaşık 20.000 çocuk bulunmaktadır. Endüstrileşme ve kentleşme sonucu bu rakam hızla artmakta devletin olanakları bu hız karşısında yetersiz kalmaktadır. Son yapılan bazı çalışmalarda korunmaya muhtaç çocuk sayısının 40 bin civarına kadar büyüdüğüne dair sonuçlar açıklanmaktadır. Devlet bu çocukların yaklaşık 17.000 kadarına bakmaktadır.

  Devlet bu ihtiyaçlara nasıl cevap veriyor?
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK) Sosyal Hizmet uzmanları vasıtasıyla yurtlara alınacak çocukların araştırmasını yapar, kaydını tutar, çocukların ailelerini/yakınlarını takip eder, ziyaret eder, rapor yazar. Aileyi desteklemek suretiyle çocuğun aileye geri dönebilmesine yönelik aileyi iyileştirme yollarını da araştırır. Ancak verilen bu hizmetler bürokratik ağırlıklı yapısı yüzünden, çocukların ancak asgari düzeyde bir bakım almasını sağlamakta ve çocukların fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişimleri ile ilgili birçok detayı kapsamamakta ve eksik kalmaktadır. Örneğin çocukların gelişimleri açısından son derece önemli olan psikolog veya psikiyatr yoktur (kadro yoktur) ancak bu çocukların ruhsal açıdan tahribata uğramış ve desteğe muhtaç çocuklar olarak bu uzmanların verdiği hizmete ihtiyaçları vardır.

  Vakfımız
1997 yılında kurulan vakfımız, Edirnekapı, Halkalı ve Bahçelievler’de bulunan üç tane yurt binasını vakfımıza bağışlanan belediye arsaları üzerine vakfımız kaynakları ile inşa ettirmiş, Halkalı ve Bahçelievler yurt binalarını 1998 yılında SHÇEK ile imzaladığı protokol çerçevesinde Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’na (SHÇEK) devretmiştir. Vakıf, yasalar gereği, hizmetlerini SHÇEK ile işbirliği içinde yürütmektedir. Yapılan protokolle vakfımıza yollanan, devlet tarafından koruma altına alınmış kimsesiz veya ailesi parçalanmış toplam 150 çocuğumuz ev-yuva haline dönüştürülmüş vakfımız binalarında barınmaktadır. Bu çocuklarımızın yaşam standardı vakfımız sorumluluğu altındadır. Biz yukarıda anlatılan devletin sağladığı imkanların çocukların gelişimine yetmediği gerçeğinden hareketle, Edirnekapı Çocuk Yuvasında Entegre Çocuk Bakım Sistemi (detayı için ‘Projelerimiz’ başlığını tıklayınız.) adını verdiğimiz sistemimizi uygulamaktayız ve çocuklarımızın ihtiyaçlarını, üç ayrı kavram altında, fiziksel, ruhsal ve eğitimsel olarak bütünleşmiş bir şekilde ele almakta ve uygulanması için gerekli kadroları vakıf olarak istihdam etmekteyiz

  Entegre çocuk bakım sistemi( 7-12 yaş, 30 erkek çocuğu)
Vakfımız SHÇEK ile yaptığı Türkiye’de bir ilk olan, protokol çerçevesinde bakımını üstlendiği çocuklar için devletin kendi yurtlarında teoride var olan ancak pratikte uygulanamayan Entegre Çocuk Bakım Sistemi’ni, Çapa Tıp Fakültesi, Çocuk Psikiyatrisi Bölüm Başkanı Prof. Ümran Tözün danışmanlığında Çocuk Psikiyatrisi Dr. Saltuk Dönmez ve Sosyal Hizmet Uzmanı Stephen Bray’in görüşleri doğrultusunda hayata geçirmiştir. Bakım sistemimiz belli standartları koyan ve takip eden uzmanlar tarafından uygulanmaktadır. Normal bir çocukluk yaşayan kişilerin fiziki ve ruhi gelişimleri anne-babası tarafından takip edilir ve kaydedilir. Ancak ailesi olmayan veya ailesi parçalanmış çocukların sağlıkları, eğitimleri ve gelişimlerinin kayıtları yazılı olarak tutulmak zorundadır. Çünkü bu kişiler bu çocukların hayatında gelip geçicidir ve bir sonraki görevliye bu kayıtların sağlıklı olarak iletilmemesi durumunda hayati hatalar yapılabilir. Bizim önerdiğimiz sistemde, her çocuğa hayatı boyunca yanında kalacak bir anne bulunamayacağı sebebiyle, yani normalde bir annenin yapacağı işler, mesela çocuğun sağlığının izlenmesi, okul başarısının izlenmesi, okul ödevlerine yardım, çocuğun doktora götürülmesi gibi işler değişik uzmanlık dallarındaki kişilere bölüştürülmüştür. Bir annenin verdiği hizmetin; hemşire, etüt öğretmeni gibi ayrı dallarda uzmanlaşmış kişilerin verdiği toplam hizmetle karşılanabileceğini umut ediyoruz. Bu bakımdan yurtlarda görev tanımı yapılmış uzman kişilerin çalıştırılmasını bir lüks değil bir ihtiyaç olarak görüyoruz.

Sistemimizde çocukların gelişimlerini, 3 tür ihtiyacın; fiziksel, ruhsal ve eğitimsel ihtiyaçların doyurulmasına göre değerlendiriyoruz.
Fiziksel ihtiyaçlar için yani yeme-içme, giyinme, ısınma, beden ve bina temizliği, sağlık masrafları gibi ihtiyaçlar için bakıcı anne/aşçı (gece ve gündüz çalışan/nöbet tutan), şoför, temizlik elemanı(gece-gündüz) ve hemşire gerekli personeldir.
Ruhsal ihtiyaçlar için psikolog ve psikiyatr,
eğitimsel ihtiyaçlar için pedagog ve öğretmen gerekli uzmanlardır.(Okul araç ve gereçleri, çocuklara verilen cep harçlığı da bu kısımda değerlendirilir.) Bu ihtiyaçlara karşılık verecek profesyonellerin iş tanımları şöyledir:

    Fiziksel Gelişim
Müdür:SHÇEK tarafından atanır, resmi makamlar nezdinde yurdun sorumlusudur. Yuva yönetiminden sorumludur, yuva işlerini koordine eder.
Sosyal Hizmet Uzmanı: SHÇEK tarafından atanır. İhbar edilen çocukların ailelerini tespit eder, ziyaret eder, korunmaya muhtaç çocukların soruşturmasını yapar, ayni-nakdi yardıma karar verir, ilgili devlet kurumlarına bu konuda hazırladığı raporları sunar. Çocukların bayram ve tatillerde görüşme şeklini düzenler. Aileyi destekleyici projeleri vakıfla birlikte oluşturur. Çocuğun aileye verilip verilmemesi konusunda uzmanlarla birlikte karar verir.
Bakıcı anne/aşçı: Çocukların kaldığı mekânların temizliği, çocukların vücut temizliğinin takibi, çamaşır yıkama ve yemek pişirme, yedirme ve yatırma gibi bir annenin yapacağı işleri yapar.
Hemşire(ilk adımı karşılayan poliklinik hizmeti):Çocukların fiziksel ve ruhsal sağlıklarını takip eder, sağlık kayıtlarını sağlık dosyalarına kaydeder ve çocuklara ait sağlık hizmetlerinin takibini yapar. Hasta çocuğu hastaneye götürür, ilaç harcamalarını devletin karşılamasına dair prosedürü yerine getirir. Kendi bakımlarını yapma becerisi kazandırarak hijyeni öğretir. Çocuklara bu konuda eğitim verir.
Temizlik elemanı: gece ve gündüz ayrı, 2 kişidir.

    Ruhsal Gelişim(Zihinsel ve duygusal)
Psikiyatr:Çocuk ve ergen psikiyatrisi konusunda çalışmalar yapar. Her ay belli sayıda çocukla belli aralıklarla özel görüşme yapar ve çocukların ruhsal gelişimlerini takip ederek bütün çalışanları çocuğun ruhsal gelişimine uygun olarak koordine eder. Koruyucu Ruh Sağlığı Projesi adı verilen bu çalışma çocuklarla iletişim içinde olan tüm vakıf çalışanları için de uygulanır ve çalışanların ruh sağlığı kontrol edilir.
Psikolog:Yarım zamanlı çalışmaktadır. Çocuğun kuruluşta kalış süresi içinde zekâsı ruhsal durumu yetenek ve yönelimleri ile ilgili eğilimlerin saptanması, özel ilgi gerektiren çocuklarda, mesleki çalışmalar yaparak, çocuğun sorunlarının çözülmesi amacıyla ilgili girişimleri yapar. Çocukların ruhsal gelişimlerine uygun sosyal kültürel sportif etkinliklerin uygulanmasını sağlar. Kuruluştan ayrılan çocukları yeni yaşantılarına hazırlar ve izler. Hizmet içi eğitim programları uygular. Bakıcı anne, aşçı, şoför, bekçi gibi tüm personele temel çocuk bakımı ile ilgili eğitim verilir.
    Eğitimsel Gelişim
Pedagog:Çocukların fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimleri ve yaşlarını göz önünde bulundurarak, gerekli eğitim programları hazırlar ve eğitim için gerekli materyalleri tespit ve temin eder. Çocukların gelişim ve eğitimini izlemek normal gelişim göstermeyen ve özel eğitim gerektiren çocukları için diğer meslek elemanları ile işbirliği içinde özel eğitim programları uygular. Meslek içi eğitim programları hazırlar. Çocuklara iyi alışkanlıkların kazandırılması, toplumda yaşam kurallarının öğretilmesi için çalışmalar yapar. Bunları dokümante etmek ve gerekli istatistikleri çıkarmak suretiyle amaca yönelik araştırma ve incelemelere katkıda bulunur.
Öğretmen:Tam zamanlı çalışmaktadır. Çocukların velisi konumundadır. Okul Aile Birliği toplantılarına çocukların velisi konumunda katılır ve çocukların okul performanslarını takip eder. Öğretmenlerini ziyaret eder, okuldaki davranışları ve gelişimi hakkında bilgi alır ve bu eğitim bilgilerini kaydeder. Çocukların yurtta ders çalışırken soru sorabilecekleri etüt öğretmenliği de görevlerinin başında gelir. Ayrıca, hafta sonları yapılan gezilere refakat eder. Çocukların sosyal ve kültürel faaliyetlerini programlar.

    Performans Değerlendirmesi
Entegre Çocuk Bakım Sistemi’nde, sistemin performansı fiziksel, ruhsal ve eğitimsel göstergelerle takip edilir. Bu göstergeler şöyle açıklanabilir:

Fiziksel Göstergeler: örneğin çocukların yaş/kilo, yaş/boy oranları, o ay içinde yapılan sağlık tetkikleri (kaç kişiye gözlük takıldı, kaç çocuk diş muayenesi oldu, kaç kişi hangi hastalıkları geçirdi veya hangi tür bir sağlık taraması gerçekleştirildi) gibi göstergelerdir.

Ruhsal Göstergeler: Çocukların aldığı rehberlik hizmeti(Çocuk başına ortalama rehberlik saati) ile doğru orantıda iyileşen göstergelerdir. Sıra dışı şeyleri de kapsayan örneğin, çocuk daha önce ne yapıyordu da, rehberlik sonrası yapmıyor(altını ıslatmıyor, parmağını emmiyor veya hırsızlık yapmıyor) önemli bir göstergedir. Yurtta düzenlenen atölye ve seminerler, doğa yürüyüşü gibi etkinlikler de ruhsal göstergelerin iyileşmesine katkıda bulunan aktivitelerdir. Profesyonellere verilen meslek içi eğitim de bu kısımda değerlendirilir.

Eğitimsel göstergeler:Okul karne durumu ve ders başarısı gibi göstergelerdir. Örneğin; Edirnekapı yurdumuzun çocukları yurtlarını Türkiye’de mevcut yurtlar arasında son iki yılda okul başarısı en yüksek yurt yapmışlardır.(Not ortalaması 4,33)

Yukarıda detaylı bir şekilde açıkladığımız Entegre Çocuk Bakım Sistemi, Çapa Tıp Fakültesi, Çocuk Psikiyatrisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Ümran Tözün’ün danışmanlığında Çocuk ve Ergen Psikiyatr isti Dr.Onur Saltuk Dönmez’in uygulaması ile sürdürülmektedir. Aşağıda bu uygulamaya ilişkin esasları bulabilirsiniz.

Koruyucu ruh sağlığı uygulamaya ilişkin temel esaslar:

Geleceğimizin Çocukları Vakfı Edirnekapı Çocuk Evi Koruyucu Ruh Sağlığı Çalışması ve Danışmanlık Hizmeti, koruyucu ruh sağlığı alanında bir uzmanlık hizmetidir. Bu hizmeti yürüten, çocuk ruh sağlığı uzmanı, Tıp Fakültesi mezunu olup Çocuk Ruh Sağlığı Uzmanlık eğitimini tamamlamış Uzman Hekim olmalıdır. Kuruluş idaresi ve çalışanları ile gönüllülük temelinde etkileşim esastır. Bu hizmet, çocuklar ile çalışanlar ya da çalışanların (ve idari personelin) kendi aralarında mevcut olan sorunların, psikiyatrik uzmanlık alanı çerçevesinde ele alındığı profesyonel bir aktivitedir. Ruh Sağlığı çalışmasının merkezinde yöneticiler ve çalışanlar ile birlikte Çocuk Ruh Sağlığı Uzmanı yer alır. Ruh Sağlığı çalışmasından sorumlu kişiler Ruh Sağlığı Çalışma ekibi olarak tanımlanır:
1. Çocuk ve ergen psikiyatrı
2. Yuva müdürü
3. Vakıf Başkanı
4. Psikolog
5. Sosyal hizmet uzmanları
6. Hemşire
7. Öğretmenler
8. Ergenler ile çalışmada yurt temsilcisi

Çalışanlar ve yöneticiler Çocuk Ruh Sağlığı Uzmanı önerilerini kabul ya da ret edebilirler.Bu çalışmada çocuklar ile ya da çalışanlar ile konuşulan her şeyin gizli kalması esas unsurlardan biridir.Psikiyatri çalışması içerisinde çocuk, aile, çalışan görüşmeleri, ortam gözlemleri ve değerlendirme toplantıları yapılabilir. Kuruluşun ruh sağlığı hizmetlerini yürütmek, psikolog ve çocuk eğitimcisinin (pedagog) görevlerini yapmasını sağlamak ve denetlemek, ilgi ve verimliliklerini arttırmaya, gelişmelerini sağlamağa, hizmete olan ilgisini en yüksek düzeye çıkarmaya olanak sağlayacak hizmet içi eğitim programları geliştirmek ve yürütmek, Çalışanlar arasındaki dinamikleri, çocukların stres karşısındaki yanıtlarını ve mevcut sistemleri biyopsikososyal açıdan ele alarak, ruh sağlığı ile ilgili çalışmalarda ekibin yönlendirilmesini sağlayacak ve sorunların çözülmesinde danışmanlık veren bir uzman konumunda hizmet verecektir. Çocuk Ruh Sağlığı Uzmanı aylık olağan toplantılara, çalışanlar ile supervizyon seanslarına ve kriz durumlarında kurulacak komisyonlara katılacaktır.

Ruh Sağlığı Çalışmasının Alanları
A. Ruh Sağlığı Ekibi ile Toplantılar;
B. Çalışanlar ile supervizyonlar;
C. Çocuklar ile görüşmeler;
D. Oyun/yaşam alanı gözlemleri;
E. Aile görüşmeleri;
F. Kriz durumları;
G. Eğitim çalışmaları ve danışmanlık hizmetleri;
H. Ruhsal alandaki etkinliklerin planlanması;